Badania jakościowe i ilościowe: definicja, metody i zastosowanie

Chcąc osiągnąć postęp w zakresie wiedzy naukowej, przeprowadza się badania naukowe. Podejmuje się odpowiednie czynności pozwalające sformułować problem badawczy, a następnie zmierzające do jego rozwiązania. Istnieją różne sposoby przeprowadzania badań naukowych. Wyróżnia się przede wszystkim badania jakościowe i ilościowe. Za podstawową metodę, która jest też najczęściej wykorzystywana, uważana jest ilościowa, choć metoda jakościowa ostatnio coraz bardziej zyskuje na popularności. Badania ilościowe i jakościowe – co warto o nich wiedzieć? Poznaj występujące między nimi różnice.

Co to są badania jakościowe i ilościowe?

Zacznijmy od przedstawienia przybliżonych definicji obu rodzajów badań. Badania ilościowe wykorzystują miary liczbowe do scharakteryzowania wybranego zjawiska społecznego lub zmiany w jego zakresie. Dostarczają informacji głównie o ilości. Z kolei badania jakościowe skupiają się na “głębszej” analizie danego zjawiska, co umożliwia jego lepsze zrozumienie.

Badania jakościowe i ilościowe – różnice

Badania ilościowe odpowiadają wyłącznie na pytanie „ile?”, natomiast jakościowe „co”, „gdzie?”, „jak?”, „dlaczego?”. W pierwszym przypadku większość pytań ma charakter rozstrzygający, w drugim eksploracyjny. Próba do badań ilościowych dobierana jest losowo lub kwotowo, natomiast do jakościowych celowo, przy czym w pierwszym przypadku zwykle jest zdecydowanie większa niż w drugim. Dodatkowo przy badaniach ilościowych występuje możliwość ilościowego uogólnienia wyników na populację, której nie ma przy badaniach jakościowych.

Metody badań jakościowych i ilościowych

Wśród wykorzystywanych metod w przypadku badań ilościowych wyróżnia się przede wszystkim sondaże kwestionariuszowe. Oprócz tego dostępny jest wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo (CATI), badania online, tj. ankieta internetowa (CAWI i CASI), wywiad przy użyciu komputera lub laptopa (CAPI) oraz wywiad w wersji papierowej, drukowanej (PAPI).

Do metod wykorzystywanych w obszarze badań jakościowych należą:

• IDI – indywidualny wywiad pogłębiony, przeprowadzany z jedną osobą,
• FGI – zogniskowany wywiad grupowy, tzw. fokus,
• eksperyment – badanie w warunkach umożliwiających stałą kontrolę jego przebiegu,
• obserwacja – obserwowanie występowania danego zjawiska,
• desk research – analiza różnych materiałów, np. stron www, materiałów archiwalnych.

Zastosowanie badań jakościowych i ilościowych

W badaniach ilościowych dąży się do nadania badanym zjawiskom określonych miar. W związku z tym stosuje się je zawsze wtedy, gdy chce się pozyskać odpowiedź na pytanie „ile”. Badania jakościowe są natomiast wykorzystywane w razie chęci podjęcia dalszej wnikliwej analizy i obserwacji zachowania wybranej grupy lub określonego zjawiska.

Przewidywania i wnioski z badań jakościowych i ilościowych

Jeśli chodzi o analizę i interpretację danych, to na podstawie badań ilościowych otrzymuje się różne wskaźniki liczbowe (procenty, średnie itp.). Możliwa jest zatem analiza statystyczna, która jest obiektywna. Inaczej natomiast jest w przypadku badań jakościowych, gdzie przeprowadza się analizę swobodną, subiektywną. Nie występują tutaj jednoznaczne kryteria analizy, możliwe jest dokonanie wielu różnych interpretacji.

Narzędzia i techniki badań jakościowych i ilościowych

Podstawowym narzędziem w przypadku badań ilościowych jest kwestionariusz zawierający pytania w standardowej, niezmiennej formie. Głównie są to pytania zamknięte, na które można jednoznacznie odpowiedzieć, z proponowaną kafeterią. Większość pytań ma charakter rozstrzygający, a z zebranych odpowiedzi można wysnuć jednoznaczne wnioski.

W przypadku badań jakościowych ważny jest tak naprawdę swobodny sposób pozyskiwania wszelkiego rodzaju informacji. Chcąc pozyskać istotne informacje, zadaje się pytania otwarte, na które można odpowiedzieć w dowolny sposób. Przygotowany wcześniej scenariusz i sformułowane pytania stanowią jedynie bazę do dalszej dyskusji. Większość pytań ma charakter eksploracyjny.