Badania jakościowe i ilościowe: definicja, metody i zastosowanie

Chcąc osiągnąć postęp w zakresie wiedzy naukowej, przeprowadza się badania naukowe. Podejmuje się odpowiednie czynności pozwalające sformułować problem badawczy, a następnie zmierzające do jego rozwiązania. Istnieją różne sposoby przeprowadzania badań naukowych. Wyróżnia się przede wszystkim badania jakościowe i ilościowe. Za podstawową metodę, która jest też najczęściej wykorzystywana, uważana jest ilościowa, choć metoda jakościowa ostatnio coraz bardziej zyskuje na popularności. Badania ilościowe i jakościowe – co warto o nich wiedzieć? Poznaj występujące między nimi różnice.

Co to są badania jakościowe i ilościowe?

Zacznijmy od przedstawienia przybliżonych definicji obu rodzajów badań.

Jakie to są badania ilościowe?

Badania ilościowe wykorzystują miary liczbowe do scharakteryzowania wybranego zjawiska społecznego lub zmiany w jego zakresie. Dostarczają informacji głównie o ilości.

Na czym polegają badania jakościowe?

Z kolei badania jakościowe skupiają się na “głębszej” analizie danego zjawiska, co umożliwia jego lepsze zrozumienie.

Czym różnią się cechy jakościowe od ilościowych?

Badania ilościowe odpowiadają wyłącznie na pytanie „ile?”, natomiast jakościowe „co”, „gdzie?”, „jak?”, „dlaczego?”. W pierwszym przypadku większość pytań ma charakter rozstrzygający, w drugim eksploracyjny. Próba do badań ilościowych dobierana jest losowo lub kwotowo, natomiast do jakościowych celowo, przy czym w pierwszym przypadku zwykle jest zdecydowanie większa niż w drugim. Dodatkowo przy badaniach ilościowych występuje możliwość ilościowego uogólnienia wyników na populację, której nie ma przy badaniach jakościowych.

Metody badań jakościowych i ilościowych

Wśród wykorzystywanych metod badań ilościowych wyróżnia się przede wszystkim sondaże kwestionariuszowe. Oprócz tego dostępny jest wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo (CATI), badania online, tj. ankieta internetowa (CAWI i CASI), wywiad przy użyciu komputera lub laptopa (CAPI) oraz wywiad w wersji papierowej, drukowanej (PAPI).

Do metod wykorzystywanych w obszarze badań jakościowych należą:

• IDI – indywidualny wywiad pogłębiony, przeprowadzany z jedną osobą,
• FGI – zogniskowany wywiad grupowy, tzw. fokus,
• eksperyment – badanie w warunkach umożliwiających stałą kontrolę jego przebiegu,
• obserwacja – obserwowanie występowania danego zjawiska,
• desk research – analiza różnych materiałów, np. stron www, materiałów archiwalnych.

Zastosowanie badań jakościowych i ilościowych

W jakich sytuacjach wskazane jest stosowanie metod ilościowych? W badaniach ilościowych dąży się do nadania badanym zjawiskom określonych miar. W związku z tym stosuje się je zawsze wtedy, gdy chce się uzyskać odpowiedź na pytanie „ile”. Badania jakościowe są natomiast wykorzystywane w razie chęci podjęcia dalszej wnikliwej analizy i obserwacji zachowania wybranej grupy lub określonego zjawiska.

Przewidywania i wnioski z badań jakościowych i ilościowych

Jeśli chodzi o analizę i interpretację danych, to na podstawie badań ilościowych otrzymuje się różne wskaźniki liczbowe (procenty, średnie itp.). Możliwa jest zatem analiza statystyczna, która jest obiektywna. Inaczej natomiast jest w przypadku badań jakościowych, gdzie przeprowadza się analizę swobodną, subiektywną. Nie występują tutaj jednoznaczne kryteria analizy, możliwe jest dokonanie wielu różnych interpretacji.

Narzędzia i techniki badań jakościowych i ilościowych

Podstawowym narzędziem w przypadku badań ilościowych jest kwestionariusz zawierający pytania w standardowej, niezmiennej formie. Głównie są to pytania zamknięte, na które można jednoznacznie odpowiedzieć, z proponowaną kafeterią. Większość pytań ma charakter rozstrzygający, a z zebranych odpowiedzi można wysnuć jednoznaczne wnioski.

W przypadku badań jakościowych ważny jest tak naprawdę swobodny sposób pozyskiwania wszelkiego rodzaju informacji. Chcąc uzyskać istotne informacje, zadaje się pytania otwarte, na które można odpowiedzieć w dowolny sposób. Przygotowany wcześniej scenariusz i sformułowane pytania stanowią jedynie bazę do dalszej dyskusji. Większość pytań ma charakter eksploracyjny.