Psychologia jako nauka. Historia i najważniejsze nurty psychologiczne

Historia psychologii

Psychologia to nauka o duszy (psyche – dusza, logos – słowo, nauka), która ma swoje początki w starożytności. Wcześniej psychologia była traktowana jako dziedzina filozofii, a jej prekursorów najbardziej interesowała specyfika procesów psychicznych. Poszukiwali oni odpowiedzi m.in na pytania, czy procesy zachodzące w głowie człowieka czy mają charakter materialny, czy też są funkcją odrębnej substancji (duszy). Warto wiedzieć, że filozofowie, którzy wnieśli największy wkład w rozwój psychologii, to Platon, który jako pierwszy opisał konflikty wewnętrzne) czy choćby Arystoteles, któremu zawdzięczamy pierwszą systematyczną klasyfikację procesów psychicznych.

Ojciec psychologii

Psychologia jako nauka w nowoczesnym rozumieniu ukształtowała się w XIX wieku. To w 1879 roku, Wilhelm Wundt - który jest uważany za ojca psychologii, założył w Lipsku pierwsze laboratorium psychologii eksperymentalnej, gdzie badano działanie zmysłów oraz procesów poznawczych.

Psychologia a inne dziedziny nauki

Psychologia na przestrzeni lat zyskała uznanie i rozwinęła swe wpływy na wszystkie dziedziny naukowe. Oczywisty wydaje się dziś związek psychologii z medycyną, edukacją, biologią, filozofią, literaturą, socjologią, mniej oczywisty z ekonomią, polityką czy prawem i naukami o środowisku.

Dziedziny psychologii

Kolejne kamienie milowe w drodze rozwoju psychologii stawiali amerykańscy psychologowie (m.in. William James – badający znaczenie funkcji umysłu pozwalające dostosować się do otoczenia), psychologowie rosyjscy (m.in. Iwan Pawłow - fizjolog, twórca pojęcia odruchu warunkowego) i austriacki lekarz i neurolog – Zygmunt Freud. Ten ostatni jest uważany za jedną z największych osobistości intelektualnych XX wieku a jego podejście do badania umysłu i osobowości za rewolucyjne. Freud był twórcą psychoanalizy, która obecnie budzi tyle samo słów uznania co krytyki. Warto zaznaczyć, że Freud przez kilkanaście lat sam zmagał się z nerwicą i jak sam twierdził – był to najbardziej twórczy okres w jego życiu, gdyż w tym czasie powstało najwięcej jego naukowych publikacji.

W roku 1907 Alfred Binet stworzył test inteligencji dla dzieci - Simon Binet Test. To również jedna z ważniejszych dat w rozwoju psychologii, ponieważ uznaje się ją za pojawienie się pierwszego testu psychologicznego. Pierwotnym celem tego testu było wyszukiwanie uczniów w szkołach podstawowych, którzy wymagają szczególnej pomocy w nauczaniu. Założenie Bineta było takie, że słaby wynik IQ nie wskazuje na niemożność osiągnięcia dobrych wyników w nauce, lecz osoby takie wymagają dodatkowej, specjalistycznej pomocy i wsparcia w procesie edukacji. Spowodowało to gwałtowny rozwój metod testowych, które dostarczył psychologom klinicznym narzędzi diagnostycznych.

Nurty psychologiczne - współczesne i historyczne

Możemy wyróżnić wiele nurtów psychologicznych pojawiających się na przestrzeni lat. Do najbardziej znanych, z których czerpią współcześni psycholodzy należą: psychologia poznawcza, behawioryzm, psychologia humanistyczna i psychoanaliza. Każdy psycholog pracując z klientem wybiera model, który uważa za najlepszy bądź kompilację znanych systemów psychologicznych. 

Zakres zastosowań psychologii do rozwiązywania problemów zdrowia i człowieka zmieniał się na przestrzeni wieku istnienia psychologii. Obszar jej zainteresowania poszerzał się stopniowo i obejmował osoby w różnym wieku (najpierw koncentrował się na sprawach dzieci i młodzieży potem na ludziach dorosłych). W ostatnich latach szczególną uwagę zwraca się na wiek senioralny, zdrowie i zaburzenia ludzi starych, ponieważ jest to wyzwanie dla współczesnej humanistyki. Wyzwania cywilizacyjne, które zagrażają zdrowiu i życiu (katastrofy, terror, epidemie) oraz te które są szansą (przedłużenie życia, nowe metody diagnozy i terapii, transplantologia) zmieniają obszar zainteresowań psychologa klinicznego, badacza i praktyka.

W ostatnich latach powstaje coraz więcej dziedzin wymagających współpracy w ramach z psychologią, należą do nich :

• Promocja zdrowia (psychologia zdrowia, rozwoju, edukacyjna i pozytywna)
• Psychologia katastrof (psychologia społeczna, stresu i kliniczna)
• Psychologia przemocy (psychologia społeczna, agresji, kliniczna, sądowa, neuronauka, psychoseksuologia, psychoonkologia)

Współczesna psychologia

Prawie dwa wieki rozwoju nauki pozwoliły psychologom poznać i zgłębić mechanizmy ludzkich zachowań, emocji, procesów myślowych i wpływu otoczenia na jednostkę. Choć wiemy tak wiele o ludzkiej psychice to umysł człowieka jest na tyle skomplikowany, a środowisko społeczne tak zmienne, że ciągle pojawiają się nowe aspekty i zaskakujące wyzwania przed specjalistami.

Według Philipa Zimbardo - amerykańskiego profesora psychologii - współczesna psychologia idzie w kierunku pozytywnego spojrzenia na człowieczeństwo odchodząc od koncentrowania się na zaburzeniach psychicznych i ich leczeniu na rzecz profilaktyki zdrowia psychicznego, wykorzystywania strategii pokojowych i empatii.

Bardzo ciekawym tego przykładem jest stworzony przez amerykańskiego psychologa – Marshalla Rosenberga - system wspierania partnerstwa i rozwiązywania konfliktów w sobie, związkach czy społeczeństwach. Porozumienie Bez Przemocy (Nonviolent Communication) to sposób komunikacji i mediacji oparty na założeniu, że każdy człowiek ma takie same potrzeby, a za każdym uczuciem stoi jakaś potrzeba. Jest to metoda komunikacji oparta na wzajemnym szacunku i byciu widzianym i usłyszanym bez oceniania. Ten psycholog pracował jako mediator w rejonach konfliktów zbrojnych, w więzieniach, gettach na całym świecie. Wierzył w zmianę społeczną, której był częścią. Obecnie na całym świecie przybywa ludzi praktykujących ten rodzaj porozumienia, posługujący się “językiem serca” oparty na empatii i zrozumieniu.

Sprawdź też:

• Zawód psychologa 
• Skrócenie studiów z psychologii
• Testy psychologiczne, które warto znać