Tytuły naukowe i stopnie naukowe w Polsce

Znajomość tytułów i stopni naukowych jest istotna także w przypadku studentów - nawet, jeśli nie planują starać się o tytuł doktora czy profesora. Dlaczego jest to ważne? Wiedza ta przyda się w sytuacji, gdy chcemy oficjalnie zwrócić się do wykładowcy na uczelni. Jak się zwracać w zależności od tytułu naukowego?

Profesor i doktor to dwa zupełnie różne nazewnictwa naukowe. Schody zaczynają się także, gdy trzeba wyjaśnić, że profesor nadzwyczajny ma status niższy od profesora zwyczajnego. Jak w takim galimatiasie z nazewnictwem ma odnaleźć się student, zwłaszcza ten z pierwszego roku? W naszym artykule znajdziecie wszystkie odpowiedzi.

Tytuły naukowe w Polsce

W Polsce przepisy dotyczące tytułów i stopni naukowych zmieniały się kilkukrotnie, co niestety nie ułatwia zadania studentom. Do tej pory można więc spotkać osobę z mianem profesora zwyczajnego, chociaż nie jest tytuł, który można otrzymać w dzisiejszych czasach. Profesor zwyczajny lub nadzwyczajny to tytuły obowiązujące do 1990 roku, które były nadawane przez Radę Państwa. Po ustanowieniu urzędu prezydenta PRL zniesiono podział i wprowadzono jeden tytuł profesora. W latach 1920-2010/11 funkcjonował także stopień naukowy docenta (dla osoby posiadającej stopień doktora i stanowisko starszego wykładowcy).

Tytuł naukowy a stopień naukowy - jakie są różnice?

Wbrew pozorom rozróżnienie to jest bardzo łatwe do zapamiętania, chociaż pomyłki zdarzają się i to całkiem często. W oficjalnych wnioskach czy też pracach dyplomowych warto byłoby nie popełnić błędu i nie napisać o danym naukowcu, że posiada „tytuł doktora habilitowanego”.

Zgodnie z przepisami obowiązującymi od 2018 roku, są dwa stopnie naukowe – jest to doktor lub doktor habilitowany. Stopnie te są nadawane przez uczelnię, instytut badawczy lub międzynarodowy instytut naukowy oraz instytut PAN na podstawie decyzji administracyjnej. Tytuł naukowy jest jeden i jest to tytuł profesora. Jest on nadawany przez prezydenta na wniosek Rady Doskonałości Naukowej po postępowaniu wszczętym na wniosek kandydata.

Kolejność tytułów naukowych

Kolejność tytułów naukowych jest istotna zwłaszcza w kwestiach formalnych. Najniżej znajdują się tak zwane tytuły zawodowe, w których wyróżnia się tytuły technika, licencjata, inżyniera, magistra, magistra inżyniera i lekarza (w tym lekarza dentystę i lekarza weterynarii). Tytuły nadawane są przez uczelnię po zdanych egzaminach, a w przypadku technika po egzaminie przygotowanym przez Okręgową Komisję Egzaminacyjną.

Następne są stopnie i tytuły naukowe. Doktorem może zostać magister, magister inżynier lub posiadacz równorzędnego stopnia zagranicznego. Musi spełnić wymagane przez uczelnię warunki (napisanie artykułu lub monografii naukowej, zdanie certyfikatu z języka obcego, obrona pracy doktorskiej itp.). Doktorem habilitowanym może zostać doktor, którego praca (naukowa czy artystyczna) wniosła znaczny wkład w rozwój danej dziedziny i który jest aktywny na więcej niż jednej uczelni.

Tytuł profesora przyznawany jest doktorowi habilitowanemu za wybitne osiągnięcia naukowe, prowadzenie badań naukowych czy uczestniczenie w zespołach badawczych lub za wybitne osiągnięcia artystyczne.

Jak pisać tytuły naukowe?

Tytuły i stopnie naukowe - profesor czy doktor, tytuły zawodowe - magister, inżynier, licencjat oraz nazwy godności - rektor i dziekan, piszemy zawsze małą literą. Także skróty stopni i tytułów naukowych piszemy małą literą (chyba, że jest na początku zdania). Skróty te przedstawiają się następująco: „prof.”, „dr”, „dr hab.” czy „mgr”, „inż.”, „lic.”. Brak kropki w doktorze i magistrze związany jest z tym, że skrót kończy się na tę samą literę, co cała nazwa - czyli doktor i magister. W przypadku odmian stosujemy już kropkę, np. „w rozmowie z dr. (doktorem) Ziółkowskim…”. Profesorami często nazywani są jednak wszyscy nauczyciele akademiccy. By to rozróżnić na początku wpisuje się stopień danej osoby, a następnie informację o tym, gdzie wykłada, np. dr hab. Jan Nowak, prof. UW.

Tytuły naukowe po angielsku

Tytuł licencjata w języku angielskim zapisywany jest jako BA (Bachelor of Arts) – w przypadku studiów humanistycznych lub BSc (Bachelor of Science) – w przypadku nauk ścisłych. Podobna zasada dotyczy magistra: MA (Master of Arts) lub MSc (Master of Science). Inżynier zapisywany jest jako BEng (Bachelor of Engineering). Lekarz medycyny w języku angielskim ma tytuł MD (Doctor Of Medicine), a lekarz weterynarii DVM (Doctor of Veterinary Medicine).

Stopień doktora ma skrót PhD (Doctor of Philosophy) – dotyczy to zarówno nauk humanistycznych, jak i ścisłych. Doktor medycyny – czyli stopień naukowy, a nie zawodowy – zapisywany jest jako PhD in Medicine. Jak tłumaczony jest stopień doktora habilitowanego? W większości krajów nie ma takiego rozróżnienia, a doktor jest najwyższym stopniem naukowym. Można jednak korzystać z DSc (Doctor of Science lub Scientiae Doctor).

Tytuł profesora tłumaczony jest na Titular Professor (ProfTit) lub po prostu Professor (Prof.).

Jak się zwracać w zależności od tytułu naukowego?

Chociaż studenci potocznie o wszystkich wykładowcach mówią per „profesor”, to w komunikacji oficjalnej należy używać zgodnych stopni i tytułów, np. Panie Magistrze/Pani Magister, Panie Doktorze/Pani Doktor czy Panie Profesorze/Pani Profesor.