Uzależnienia behawioralne – czym są, jakie są ich przyczyny i jak wygląda terapia?

Uzależnienia behawioralne, jak sama nazwa wskazuje, wiążą się z niekontrolowaną tendencję do jakichś zachowań. Może to być nałogowe sięganie po telefon, scrollowanie treści w social mediach, robienie zakupów, hazard czy seksoholizm. To bardzo powszechny rodzaj uzależnień, z którym samodzielnie trudno sobie poradzić. Najczęściej konieczna jest psychoterapia i praca nad zmianą wzorców zachowań.

Czym są uzależnienia behawioralne i co jeszcze się do nich zalicza? Jak wygląda terapia uzależnień behawioralnych? Sprawdź!

Co to są uzależnienia behawioralne? Definicja uzależnienia behawioralnego

Uzależnienie behawioralne to sytuacja, w której dana osoba czuje nieodparty przymus do wykonania jakiejś czynności, po której czuje ulgę. Natomiast jeśli tego nie zrobi, narasta w niej frustracja, rozdrażnienie, zwiększa się tendencja do zachowań agresywnych.

Stan ten jest trudny do wytrzymania, dlatego osoby uzależnione często się poddają i wracają do swojego nawyku. U wielu osób po początkowej uldze pojawia się poczucie winy i wyrzuty sumienia. Dlatego też terapia osób uzależnionych jest trudna, specyficzna i wymaga dużej cierpliwości oraz wytrwałości.

Najczęstsze uzależnienia behawioralne

Do najczęstszych uzależnień behawioralnych zalicza się hazard i seksoholizm. Oba zachowania dają ogromny zastrzyk dopaminy, od której organizm się uzależnia.

Największa trudność pojawia się wówczas, gdy tego typu działania są sposobem na odreagowanie, poprawę humoru, rozładowanie stresu czy poradzenie sobie z problemami.

Wówczas tworzy się połączenie, w którym mózg domaga się wykonania jakiejś czynności, bo dzięki niej nastąpi ulga i lepsze samopoczucie (pobudzenie tzw. układu nagrody).

Przykłady uzależnień behawioralnych

Najczęstsze uzależnienia behawioralne to:

• seksoholizm,
• hazard,
• zakupoholizm,
• nałogowe oglądanie pornografii,
• siecioholizm,
• pracoholizm,
• kompulsywne objadanie się.

Rodzaje uzależnień behawioralnych

Uzależnień behawioralnych jest wiele i właściwie każde zachowanie może nim się stać, jeśli u danej osoby pojawiają się elementy nałogu (przymus, frustracja, ulga po wykonaniu czynności). Uzależnienia mogą dotyczyć formy spędzania czasu czy dbania o własny wygląd.

W ostatnich latach coraz więcej mówi się o ortoreksji – uzależnieniu od zdrowej diety i obsesyjnym liczeniu kalorii. Innym przykładem jest uzależnienie od operacji plastycznych i zabiegów medycyny estetycznej. W zakresie wyglądu często spotykana jest również tanoreksja (uzależnienie od opalania się za pomocą solarium) czy fitoreksja (uzależnienie od aktywności fizycznej).

Inne problemy behawioralne:

• kleptoholizm – przywłaszczanie rzeczy innych osób,
• uzależnienie od gier komputerowych,
• uzależnienie od telewizji,
• uzależnienie od nauki (działa analogicznie jak pracoholizm).

Jakie są przyczyny uzależnień behawioralnych?

Przyczyn uzależnień behawioralnych jest wiele. Część z nich może wynikać z pewnych wzorców wyniesionych z domu lub może powstawać w odpowiedzi na radzenie sobie z niesprzyjającymi czynnikami. Często ten typ uzależnień widoczny jest u osób, które mają trudności z regulowaniem emocji w konstruktywny sposób.

Inne możliwe przyczyny to:

• czynniki ekonomiczne i społeczne,
• kreowanie konkretnych wzorców wyglądu w mediach,
• potrzeba akceptacji,
• brak umiejętności radzenia sobie z problemami,
• zaburzenia emocjonalne i podatność na uzależnienia,
• efekt FOMO – strach przed przegapieniem czegoś ważnego (szczególnie dotyczy uzależnienia od internetu i social mediów).

Jak walczyć z problemami behawioralnymi?

Terapia uzależnień behawioralnych to długotrwały, trudny i złożony proces. Wymaga on wysokiej wrażliwości, odporności i trafności ze strony terapeuty uzależnień. Z kolei ze strony pacjenta konieczne jest pełne zaangażowanie w proces terapeutyczny.

Polega on m.in. na próbie zrozumienia swojego uzależnienia, dotarcia do jego możliwych przyczyn i rozpoznania impulsów, które skłaniają do kontynuowania nałogu. Oprócz tego pacjent uczy się stopniowo rezygnować z zachowań sprzyjających uzależnieniu i pracować nad wspierającym myśleniem. Często terapia wymaga samozaparcia i umiejętności zapanowania nad silną i nagłą potrzebą.

Jak wygląda terapia uzależnień behawioralnych?

Przede wszystkim terapia prowadzona jest w nurcie poznawczo-behawioralnym, gdyż daje on możliwość przekształcania szkodliwych myśli i wzorców zachowań w sprzyjające i wspierające. Często terapia uzależnień prowadzona jest w grupie – daje to pacjentom poczucie, że nie są sami z problemem, że istnieją inne osoby, które zmagają się z podobnymi trudnościami i przeszkodami.

Leczenie uzależnień behawioralnych często odbywa się również w specjalnych ośrodkach odwykowych, gdzie pacjenci uczą się właściwych nawyków, są odizolowani od czynników wywołujących nałóg (np. telefon, sklepy, kasyno) i edukowani w temacie uzależnień (profilaktyka).

Jak zostać terapeutą uzależnień behawioralnych?

Aby zajmować się terapią uzależnień behawioralnych, należy przede wszystkim ukończyć odpowiednie studia psychologicznie, najlepiej na specjalizacji psychologia kliniczna.

Następnie edukację warto kontynuować, np. podejmując studia podyplomowe z zakresu psychologii na kierunku Uzależnienia behawioralne. Innymi ścieżkami są ukończenie wybranej szkoły psychoterapii oraz udział w specjalistycznych kursach, nastawionych na terapię uzależnień behawioralnych.

Praca z osobą uzależnioną to trudny i wymagający obszar. Jednocześnie daje ogromną satysfakcję oraz możliwość wspierania i obserwowania pacjenta w walce o siebie!