Integracja sensoryczna. Na czym polegają zaburzenia sensoryczne u dziecka i jak wygląda terapia SI?

Integracja sensoryczna to proces odpowiadający za odbieranie i przetwarzanie bodźców dochodzących z otoczenia. Zaburzenia integracji sensorycznej wykrywane są w dzieciństwie – istnieje szereg objawów, które mogą wskazywać na trudności rozwojowe dziecka w tym zakresie. Kluczem jest ich wczesna diagnoza oraz podjęcie odpowiedniej terapii. Ze względu na rosnącą świadomość rodziców i wychowawców szkolnych zawód terapeuty integracji sensorycznej jest pożądany na rynku pracy.

Na czym polega integracja sensoryczna? Jak wygląda praca terapeuty w tym zakresie? Czy warto studiować ten kierunek? Sprawdź!

Integracja sensoryczna – co to jest?

Integracja sensoryczna to proces zachodzący na poziomie neuronalnym. W uproszczeniu polega na odbiorze i przetwarzaniu docierających bodźców.

W praktyce to wieloetapowe zjawisko składające się z takich aspektów jak:

• wykrywanie i odbiór bodźców,
• modulacja i przetwarzanie,
• rozróżnianie bodźców,
• reakcje posturalne,
• planowanie motoryczne, czyli podjęcie świadomej reakcji ruchowej w odpowiedzi na bodziec.

Integracja sensoryczna odpowiada za podjęcie reakcji na danych bodziec – świadomej lub automatycznej – oraz jego właściwe rozpoznanie.

Czym są zaburzenia integracji sensorycznej?

O zaburzeniach integracji sensorycznej (w skrócie – zaburzenia SI czy nadwrażliwość sensoryczna) mówi się wówczas, gdy dochodzi do zakłóceń na etapie odbioru lub przetwarzania bodźców płynących ze środowiska. Widoczne jest to w postaci różnych symptomów, które można zaobserwować u dziecka, np. nieprawidłowości w zakresie zmysłu dotyku, węchu, czucia.

Zaburzenia te często występują w spektrum autyzmu i dzieli się je głównie na 3 rodzaje:

• zaburzenia ruchowe – są to wszelkie zaburzenia w obrębie reakcji ruchowej – świadomej lub zaplanowanej. Dysfunkcje mogą wiązać się również z trudnością zdecydowania, jaki ruch powinien być wykonany w odpowiedzi na dany bodziec;
• zaburzenia różnicowania sensorycznego – ten rodzaj zaburzenia wiąże się z brakiem umiejętności rozróżnienia poszczególnych bodźców sensorycznych, określenia ich właściwości czy źródła, z którego pochodzą. Przykładowo, dziecko może wiedzieć, że zostało dotknięte, ale nie potrafi wskazać lokalizacji (czy była to ręka, noga, łokieć, dłoń itd.) lub przedmiotu, którym zostało dotknięte (np. plastikowa zabawka, gumowa piłka, dłoń);
• zaburzenia modulacji sensorycznej – w tym przypadku dziecko ma trudność z dopasowaniem reakcji w stosunku do jakości i intensywności docierającego bodźca. Podejmuje np. reakcje gwałtowne, takie jak ucieczka czy krzyk, na bodziec o znacznie mniejszym natężeniu, np. szelest liści. Jest to pewnego rodzaju nadwrażliwość układu nerwowego na bodźce docierające ze środowiska.

Skąd się biorą zaburzenia integracji sensorycznej?

Zaburzenia integracji sensorycznej mogą rozwijać się na różnych poziomach – już w okresie płodowym lub później, na etapie wczesnego dzieciństwa. Zjawisko to może mieć podłoże genetyczne lub być skutkiem przyjmowania substancji takich jak alkohol czy nikotyna (palenie papierosów) w czasie ciąży.

Wpływ mogą mieć także komplikacje okołoporodowe, zaburzenia w czasie porodu czy podczas trwania ciąży. Są to czynniki, które sprzyjają zaburzeniom integracji sensorycznej jeszcze na etapie rozwoju płodowego.

W okresie wczesnego dzieciństwa zaburzenia integracji sensorycznej mogą pojawić się w wyniku niewłaściwych czynników środowiskowych, w których rozwija się dziecko. Duże znaczenie ma również izolacja społeczna w stosunku do rówieśników – dzieci, które gorzej komunikują się z grupą i nie wykazują chęci do wspólnej zabawy, są bardziej narażone na zaburzenia w odbiorze bodźców.

Jak objawiają się zaburzenia integracji sensorycznej?

Zaburzenia integracji sensorycznej mają różnorodne objawy, co wiąże się m.in. z występowaniem poszczególnych typów dysfunkcji. Symptomy, które mogą wskazywać niewłaściwy odbiór i przetwarzanie bodźców, to:

• trudności z koncentracją i utrzymaniem uwagi w trakcie wykonywania zadania;
• nadwrażliwość na różne bodźce, np. światło, dźwięki, dotyk (konkretnej faktury, np. satyny czy chropowatej powierzchni);
• skłonność do nadmiernie impulsywnych i gwałtownych reakcji;
• problemy z samodzielnością w różnych obszarach (nauka, higiena, codzienne czynności);
• izolowanie się od rówieśników i brak chęci do wspólnych zabaw;
• trudności w przystosowaniu się do nowego środowiska (np. przedszkola, szkoły);
• niezdarność w zakresie wykonywanych ruchów i kłopoty z ich skoordynowaniem;
• problemy z orientacją w terenie i przestrzeni;
• skłonność do nadpobudliwości.

Dziecko, u którego występują zaburzenia SI (integracji sensorycznej), może również doświadczać zaburzeń mowy i trudności z samoakceptacją.

Na czym polega terapia integracji sensorycznej?

Terapia sensoryczna zakłada przede wszystkim plastyczność neuronalną mózgu. Oznacza to, że pod wpływem nowych, ale rutynowo powtarzalnych wzorców, mózg jest w stanie poddać się modulacji i nauczyć innych zachowań bądź reakcji.

Oprócz tego zakłada się, że każde dziecko posiada w sobie tzw. pęd do rozwoju. Dzięki temu, oraz znajomości specyfiki zaburzeń SI, można opracować terapię, która pomaga poprawić proces odbierania i przetwarzania bodźców.

Co istotne, przy terapii zaburzeń integracji sensorycznej kluczowe są indywidualne objawy, predyspozycje i czynniki leżące u podłoża tych dysfunkcji. Pracę terapeutyczną rozpoczyna się od dokładnego poznania małego pacjenta oraz otoczenia, w którym funkcjonuje. Na tej podstawie terapeuta opracowuje wstępny plan terapii, dobierając ćwiczenia i metody prowadzenia sesji oraz zajęcia sensoryczne.

Integracja sensoryczna – czy warto studiować?

Integracja sensoryczna to pożądany kierunek, gdyż zaburzenia sensoryczne u dzieci często łączą się z innymi schorzeniami dziecięcymi, takimi jak:

• autyzm,
• ADHD,
• dysleksja,
• zespół Downa,
• porażenie mózgowe.

W każdym z tych obszarów zakres oraz specyfika zaburzeń są inne. Z drugiej strony, ze względu na ilość problemów pojawiających się na etapie rozwojowym dziecka, jest duże zapotrzebowanie na specjalistów z obszaru integracji sensorycznej.

Integracja sensoryczna – dla kogo?

Studia Stymulacja zmysłów i integracja sensoryczna to kierunek dla osób przygotowanych do pracy pedagogicznej, tj. pedagogów, psychologów szkolnych, nauczycieli, terapeutów, logopedów czy fizjoterapeutów.

Umiejętności z zakresu terapii integracji sensorycznej sprawdzą się również u osób związanych z medycyną, które chcą rozwijać się w pracy z najmłodszymi. W trakcie studiów poznasz zagadnienia z zakresu psychologii klinicznej, psychologii dziecka, a także nauczysz się, jak budować relację terapeutyczną i przygotowywać kompleksowy plan terapii.

Jeśli chcesz i masz w sobie empatię, cierpliwość i chęć pomocy najmłodszym, to praca w zakresie integracji sensorycznej jest dla Ciebie!

Problemy z integracją sensoryczną – jak je zdiagnozować?

Diagnoza zaburzeń integracji sensorycznej wymaga obserwacji dziecka oraz specjalistycznych testów przeprowadzanych przez terapeutów SI. Proces diagnostyczny obejmuje:

• Wywiad z rodzicami i opiekunami – terapeuta zbiera informacje o rozwoju dziecka, jego reakcjach na bodźce oraz trudnościach w codziennym funkcjonowaniu.
• Obserwację dziecka – analizuje się jego sposób poruszania się, reakcje na dotyk, dźwięki i inne bodźce oraz umiejętności w zakresie motoryki małej i dużej.
• Standaryzowane testy i próby kliniczne – wykorzystuje się m.in. Południowokalifornijskie Testy Integracji Sensorycznej (SIPT) lub inne narzędzia diagnostyczne dopasowane do wieku dziecka.
• Analizę rysunków i zachowań spontanicznych – niektóre dzieci lepiej wyrażają swoje trudności poprzez rysunki lub specyficzne nawyki ruchowe.

Wczesna diagnoza jest kluczowa, ponieważ umożliwia szybkie wdrożenie odpowiedniej terapii i poprawę funkcjonowania dziecka w codziennym życiu.

Jakie są korzyści z udziału w rehabilitacji sensorycznej?

Terapia integracji sensorycznej (SI) przynosi wiele korzyści dzieciom z zaburzeniami przetwarzania bodźców. Do najważniejszych należą:

• Poprawa koncentracji i uwagi – dziecko łatwiej skupia się na zadaniach i nie rozprasza się nadmiernie pod wpływem bodźców zewnętrznych.
• Lepsza koordynacja ruchowa – zmniejsza się niezdarność, a ruchy stają się bardziej płynne i skoordynowane.
• Redukcja nadwrażliwości lub niedowrażliwości sensorycznej – terapia pozwala lepiej dostosować reakcje na bodźce, co ułatwia codzienne funkcjonowanie.
• Poprawa umiejętności społecznych – dzieci lepiej odnajdują się w kontaktach z rówieśnikami i chętniej uczestniczą w zabawach grupowych.
• Zwiększenie samodzielności – łatwiej jest wykonywać codzienne czynności, takie jak ubieranie się, mycie rąk czy jedzenie.

Terapia SI nie tylko wspiera rozwój dziecka, ale także zwiększa jego pewność siebie i komfort w różnych sytuacjach życiowych.

Kim jest terapeuta SI i jak nim zostać? Zarobki, wymagania i obowiązki

Terapeuta integracji sensorycznej to specjalista zajmujący się diagnozą i terapią zaburzeń przetwarzania sensorycznego u dzieci. Jego zadaniem jest opracowanie indywidualnego planu terapii oraz prowadzenie zajęć dostosowanych do potrzeb pacjenta.

Jak zostać terapeutą SI?

Aby uzyskać kwalifikacje do pracy jako terapeuta SI, należy:

1. Ukończyć odpowiednie studia – najczęściej są to kierunki związane z pedagogiką specjalną, psychologią, fizjoterapią lub terapią zajęciową.
2. Zrealizować specjalistyczne kursy i szkolenia – dostępne są różne kursy certyfikujące w zakresie diagnozy i terapii SI.
3. Uzyskać certyfikat terapeuty integracji sensorycznej – wymagany do prowadzenia terapii w placówkach specjalistycznych.
4. Zdobywać doświadczenie – praca z dziećmi o różnych potrzebach rozwojowych pozwala na doskonalenie umiejętności zawodowych.

Zarobki terapeuty SI

Wynagrodzenie terapeuty integracji sensorycznej zależy od doświadczenia, miejsca pracy oraz formy zatrudnienia. Średnio terapeuci SI zarabiają od 4000 do 7000 zł brutto miesięcznie w placówkach publicznych. W sektorze prywatnym oraz prowadząc własną działalność, wynagrodzenie może być wyższe i sięgać nawet 8000–12000 zł brutto miesięcznie.

Obowiązki terapeuty integracji sensorycznej

• Przeprowadzanie diagnozy zaburzeń SI.
• Opracowywanie indywidualnych planów terapii.
• Prowadzenie sesji terapeutycznych.
• Monitorowanie postępów pacjenta i dostosowywanie terapii.
• Współpraca z rodzicami i nauczycielami w celu wsparcia dziecka w codziennym funkcjonowaniu.

Czy terapeuta integracji sensorycznej to dobry zawód?

Praca terapeuty SI to satysfakcjonujące zajęcie dla osób, które chcą pomagać dzieciom w pokonywaniu trudności związanych z przetwarzaniem sensorycznym. Wraz z rosnącą świadomością na temat zaburzeń SI zapotrzebowanie na specjalistów stale rośnie.

Dlaczego warto wybrać ten zawód?

• Stabilne zatrudnienie – duże zapotrzebowanie na terapeutów SI w przedszkolach, szkołach i placówkach terapeutycznych.
• Możliwość pracy na własny rachunek – terapeuci często zakładają własne gabinety lub prowadzą zajęcia w prywatnych poradniach.
• Satysfakcja z pomagania dzieciom – poprawa jakości życia pacjentów jest ogromną motywacją do pracy.
• Rozwój zawodowy – możliwość zdobywania nowych kwalifikacji i specjalizacji w terapii dziecięcej.

Jeśli masz empatię, cierpliwość i chcesz pomagać dzieciom, kariera terapeuty SI może być doskonałym wyborem!